โครงการส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากน้ำ

โครงการชลประทานห้วยหวด  อำเภอเต่างอย  จังหวัดสกลนคร

เรื่องเดิม

             เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2532 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรอาคารอเนกประสงค์ ในบริเวณโครงการชลประทานสกลนคร ได้พระราชทานพระราชดำริสรุปได้ว่า “โครงการชลประทานต่างๆ ที่ก่อสร้างเสร็จแล้วควรจัดการให้ราษฎรใช้น้ำอย่างถูกวิธี และเกิดประโยชน์สูงสุด โดยร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องร่วมกันดำเนินงาน

             เมื่อวันที่ 24 เมษายน 2551 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงมี พระราชดำริถึงโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด จังหวัดสกลนคร ว่า ยังมีคนใช้ประโยชน์ไม่พอ เป็นอ่างเก็บน้ำที่ใหญ่มาก มีน้ำมาก แต่ไม่มีคนใช้ประโยชน์จากน้ำเท่าที่ควร ทรงห่วงเรื่องการใช้น้ำ เพราะอ่างเก็บน้ำห้วยหวดทรงจำได้ว่ามีความจุ 22 ล้านลูกบาศก์เมตร

ผลการดำเนินงาน ปี 2535

1. จัดตั้งและฝึกอบรมเกษตรกรกลุ่มผู้ใช้น้ำ

2. ส่งเสริมและแนะนำการบริหารการใช้น้ำอย่างมีประสิทธิภาพและประหยัด

3. ส่งเสริมและแนะนำการปลูกพืชเศรษฐกิจ และการจัดการด้านการตลาด

4. การจัดทำแปลงสาธิตไร่นาสวนผสมประจำอ่าง โดยความร่วมมือระหว่างส่วนราชการและเกษตรกร

ประโยชน์ของโครงการ

ช่วยให้ราษฎรในบริเวณ 7 หมู่บ้าน ในเขตกิ่งอำเภอเต่างอย อำเภอกุดบาก และอำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร จำนวนประมาณ 1,405 ครัวเรือน หรือ 8,532 คน สามารถใช้อ่างเก็บน้ำอย่างมีประสิทธิภาพและประหยัด

ผลการดำเนินงาน ปี 2551

1.  จัดตั้งศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดำริ 5 ศูนย์เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างราษฎรและหน่วยงานราชการทุกหน่วยงานร่วมกันส่งเสริมอาชีพให้แก่ราษฎร โดยมีการสาธิตปุ๋ยอินทรีย์และสารป้องกันศัตรูพืช พร้อมทั้งได้จัดหาปัจจัยการผลิตต่างๆ เช่น พันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ และพันธุ์ปลา ให้กับศูนย์เรียนรู้ทั้ง 5 ศูนย์ด้วย นอกจากนี้ จะได้จัดการฝึกอบรมและทัศนศึกษาของราษฎร รวม 100 คน

2.  ฝึกอบรมบุคคลภายนอกตามแผนงานพัฒนาและเสริมสร้างความเข้มแข็ง องค์กรผู้ใช้น้ำ โดยจัดสัมมนาเชิงปฏิบัติการ 4 ครั้ง ครั้งละ 30 คน รวม 120 คน จัดการศึกษาดูงานชลประทานของผู้นำชุมชนและผู้นำเกษตรกร หลักสูตร  1 วัน 30 คน และหลักสูตร 2 วัน 30 คน

ประโยชน์ของโครงการ

ทำให้ราษฎรในพื้นที่โครงการฯ มีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ การใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ และเกิดประโยชน์สูงสุด เป็นการเพิ่มองค์ความรู้ ทักษะ และประสบการณ์แก่ราษฎรที่เข้าร่วมโครงการ ซึ่งจะได้นำไปขยายผลแก่ราษฎรให้มีความรู้ในการประกอบอาชีพมากขึ้น อันจะทำให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น  ช่วยลดปัญหาการว่างงานและการอพยพแรงงาน เป็นการส่งเสริมการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

ผลการดำเนินงาน ปี 2552

อ่างเก็บน้ำห้วยหวดอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร ก่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2528 มีความจุระดับเก็บกัก 21 ล้านลูกบาศก์เมตร มีคลองส่งน้ำ จำนวน 7 สาย รวมความยาวประมาณ 21.348 กิโลเมตร สามารถส่งน้ำให้พื้นที่เพาะปลูกได้ประมาณ 8,000 ไร่ในฤดูฝนและประมาณ 2,000 ไร่ ในฤดูแล้ง

จากการสำรวจข้อมูลพื้นฐานการใช้ประโยชน์ที่ดินและน้ำชลประทาน ในปี 2550 พบว่าในฤดูฝนมีการเพาะปลูกพืชเต็มพื้นที่ 8,000 ไร่ ปริมาณน้ำที่ส่งให้แก่พื้นที่เพาะปลูกประมาณ 13 ล้านลูกบาศก์เมตร แต่ในช่วงฤดูแล้งมีการเพาะปลูกพืชเพียง 587 ไร่ จากพื้นที่ที่สามารถส่งน้ำให้ได้ 2,000 ไร่ ปริมาณน้ำที่ส่งให้แก่พื้นที่เพาะปลูกประมาณ 1.3 ล้านลูกบาศก์เมตร

สำนักงาน กปร. กรมชลประทาน จังหวัดสกลนคร และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ประชุมหารือเพื่อพิจารณาหาแนวทางการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ประโยชน์จากน้ำชลประทาน โดยจัดตั้งคณะทำงานขึ้นเพื่อขับเคลื่อนการส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากน้ำชลประทาน ซึ่งหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องได้ร่วมมือกันดำเนินงานส่งเสริมการเพาะปลูกในฤดูแล้งตั้งแต่ปลายปี 2551 จนถึงปัจจุบัน พบว่า เกษตรกรเริ่มเพาะปลูกพืชแล้ว 1,200 ไร่ ประกอบด้วย

1.    ข้าวนาปรัง                                     727    ไร่

2.    ข้าวโพดฝักอ่อน                              219    ไร่

3.    มะเขือเทศโรงงาน                            124    ไร่

4.    ข้าวโพดฝักสด                                  82    ไร่

5.    อื่นๆ (ถั่วลิสง , แตงโม)                     48    ไร่

 อ่างเก็บน้ำห้วยหวด อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร ความจุระดับเก็บกัก 21 ล้านลูกบาศก์เมตร  ปัจจุบัน ณ กันยายน 2552 มีน้ำอยู่ประมาณ 7.47 ล้านลูกบาศก์เมตร คิดเป็นร้อยละ 35.59 ของปริมาณน้ำระดับเก็บกัก

อาคารประกอบและคลองส่งน้ำของอ่างเก็บน้ำห้วยหวด

สามารถส่งน้ำให้พื้นที่เพาะปลูกในฤดูฝนได้ 8,000 ไร่

และในฤดูแล้ง 2,000 ไร่

การส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากน้ำชลประทานตามโครงการพระราชดำริราษฎรทำการเกษตรในช่วงฤดูแล้งเพิ่มขึ้นเป็น1,200 ไร่

ปัจจุบันพื้นที่โครงการมีการปลูกข้าวนาปรัง 727 ไร่                    ปลูกข้าวโพดฝักอ่อน 219 ไร่ ได้ผลผลิตก่อนแกะเปลือก   ผลผลิต 450 กิโลกรัมต่อไร่จำหน่ายกิโลกรัมละ 7 บาท                     600 กิโลกรัมต่อไร่ จำหน่ายกิโลกรัมละ 6 บาท

ปลูกมะเขือเทศโรงงาน 124 ไร่ ผลผลิต 4,000 กิโลกรัมต่อไร่              ปลูกมะเขือเทศ (เมล็ดพันธุ์ลูกผสม) พื้นที่ 3 ไร่

       จำหน่ายกิโลกรัมละ 2.70 บาท                                                       จำหน่ายให้แก่บริษัทเพื่อการส่งออก     

แนวทางการดำเนินงานต่อไป

1.   สำนักงาน กปร. ได้ประสานให้ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เข้าไปช่วยเหลือทางด้านวิชาการและเทคโนโลยีด้านการเกษตรสมัยใหม่ โดยได้มีการจัดตั้งศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดำริในพื้นที่ที่เข้าไปส่งเสริมกิจกรรมในเขตชลประทานห้วยหวดแล้ว จำนวน 5 แห่ง และจะจัดตั้งใหม่อีก จำนวน 2 แห่ง

2.   ส่งเสริมสนับสนุนให้ราษฎรเพิ่มพื้นที่เพาะปลูกในฤดูแล้งให้มากขึ้น คาดว่าจะปลูกเต็มพื้นที่ประมาณ 2,500 ไร่ ได้ในปี 2554 รวมทั้งสนับสนุนให้มีการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน เพื่อให้มีความเข้มแข็งในการต่อรองสินค้าทางการเกษตรและการตลาดที่ดีขึ้น

3.   บูรณาการและขับเคลื่อนเครือข่ายโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด ทั้งนี้ โดยส่งเสริมและสนับสนุนให้โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ บริเวณใกล้เคียง ได้แก่ โครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดมุกดาหาร โครงการพัฒนาลุ่มน้ำก่ำอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดสกลนคร-จังหวัดนครพนม โครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ และโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด เป็นแหล่งผลิตวัตถุดิบที่จะป้อนโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 3 อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร โดยมีศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานฯ เป็นแหล่งสนับสนุนองค์ความรู้ด้านการเกษตรให้แก่ราษฎร ตลอดจนการดำเนินงานของโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 3 จะเป็นในลักษณะการสร้างเครือข่ายเชื่อมโยงและเกื้อกูลซึ่งกันและกัน