โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่ (วังแขม)

อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี

1. พระราชดำริ

             โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่ (วังแขม) อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี เกิดขึ้นจากราษฎรในเขตพื้นที่ตำบลมหาโพธิ์  ตำบลสระโบสถ์และตำบลใกล้เคียง อำเภอสระโบสถ์  จังหวัดลพบุรี  ได้รับความเดือดร้อนเพราะขาดแคลนน้ำทำนา เนื่องจากฝายที่สร้างไว้เดิมชำรุด    และอยู่ในสภาพที่ไม่สามารถซ่อมแซมให้ดีได้  กรมชลประทานจึงได้ดำเนินการก่อสร้างใหม่เป็นฝายถาวร   (ฝายวังแขม) โดยเริ่มก่อสร้างในปี 2519 แล้วเสร็จปี 2520  ฝายวังแขมรับน้ำได้ดีในช่วงฤดูฝน แต่ในฤดูแล้ง น้ำจะน้อยมากไม่เพียงพอต่อความต้องการ นายนิยม วรปัญญา  สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดลพบุรี   ได้มีหนังสือกราบบังคมทูลขอพระราชทานพระมหากรุณา เพื่อช่วยเหลือการพัฒนาแหล่งน้ำ   โดยนำโครงการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่วังแขม ตำบลมหาโพธิ์ อำเภอสระโบสถ์  จังหวัดลพบุรี เข้าเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ข้อเท็จจริงว่า พื้นที่ก่อสร้างอยู่ในเขตที่สาธารณประโยชน์และกรมชลประทานมีแผนงานก่อสร้างในปีงบประมาณ  2540-2542 ไว้แล้ว หากโครงการฯ ดังกล่าวแล้วเสร็จจะทำให้เกษตรกรสามารถประกอบอาชีพได้ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง ทั้งนี้ สำนักราชเลขาธิการ ได้มีหนังสือที่ รล 0005/5102 ลงวันที่ 3 พฤษภาคม 2541 ถึงสำนักงาน กปร. สรุปได้ว่า ได้นำความกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว  มีพระราชดำริว่าเป็นโครงการที่น่าสนับสนุน  โดยมีข้อพิจารณาว่า

1.  ผู้ที่บุกรุกในเขตโครงการจะไม่ได้รับการชดเชย   หรือเอกชนจะให้มีการชดเชยไม่ใช้เงินงบประมาณแผ่นดิน

2.  ระบบต้องใช้ระบบของฝายก่อน

3.  ในพื้นที่ทำประโยชน์จะต้องส่งเสริมระบบทฤษฎีใหม่

4.  ในอนาคตต้องขยายพื้นที่รับประโยชน์

          การดำเนินงานโครงการห้วยใหญ่วังแขมฯได้มีการประสาน การแต่งตั้งหน่วยงานและดำเนินกิจกรรมสนองพระราชดำริ ประกอบด้วย แต่งตั้งคณะกรรมการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริเกษตรทฤษฎีใหม่ ในพื้นที่โครงการชลประทานห้วยใหญ่วังแขม ระดับจังหวัด จำนวน 17 คน เช่น เกษตรและสหกรณ์จังหวัดลพบุรี เกษตรจังหวัดลพบุรี ปศุสัตว์จังหวัดลพบุรี ประมงจังหวัดลพบุรี หัวหน้าโครงการชลประทานจังหวัดลพบุรี ฯลฯ โดยเกษตรและสหกรณ์จังหวัด เป็นประธานกรรมการ หัวหน้าฝ่ายแผนงานพัฒนาการเกษตร สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดลพบุรี เป็นกรรมการและเลขานุการ และคณะทำงานโครงการฯระดับอำเภอ จากส่วนราชการที่เกี่ยวข้องเป็นผู้ปฏิบัติงาน จำนวน 11 คน เช่น ผู้แทนสำนักงานปศุสัตว์จังหวัดลพบุรี ผู้แทนสำนักงานประมงจังหวัดลพบุรี ผู้แทนโครงการชลประทานจังหวัดลพบุรี ฯลฯ โดยนายอำเภอ เป็นประธานคณะทำงาน เกษตรอำเภอสระโบสถ์เป็นคณะทำงานและเลขานุการ

2. การดำเนินงานโครงการ

                      1) ในระยะแรกเป็นภารกิจในการซ่อมแซมฝายวังแขม ได้ดำเนินการแล้วเสร็จและสามารถรับน้ำได้ดี

                      2)  ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่วังแขม มีความจุของอ่างฯ ที่ระดับเก็บกัก 12,000,000 ลูกบาศก์เมตร ก่อสร้างแล้วเสร็จปี พ.ศ. 2547 ซึ่งในปี 2548 ได้เริ่มส่งน้ำให้พื้นที่ของเกษตรกรผ่านทางคลองธรรมชาติ (ห้วยใหญ่) และปล่อยน้ำลงมาตามลำห้วยใหญ่มายังฝายวังแขมเพื่อให้ราษฎรในเขตพื้นที่ตำบลสระโบสถ์ ตำบลมหาโพธิ์ และตำบลนิยมชัย ประมาณ 7,000 ไร่ ได้มีแหล่งน้ำไว้ใช้สำหรับการอุปโภค – บริโภค และทำเกษตรกรรมโดยการใช้น้ำจากระบบของฝายก่อนและก่อสร้างระบบส่งน้ำเป็นคลองดาดคอนกรีตฝั่งซ้าย-ขวา จำนวนทั้งสิ้น 7 สาย รวมความยาว 27.1 กิโลเมตร ซึ่งก่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2553 ซึ่งสามารถขยายพื้นที่รับประโยชน์ได้มากขึ้น ประมาณ 23,700 ไร่

                     3)  กิจกรรมส่งเสริมการทำเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎีใหม่ โดยการการขุดสระน้ำและการสนับสนุนปัจจัยการผลิตให้แก่เกษตรกร ในช่วงปี 2545-2547 จำนวน  61 ราย

                    4)  ความก้าวหน้าในการดำเนินงานในช่วงปี  2548 - ปัจจุบัน ส่วนใหญ่เป็นงานด้านการพัฒนาอาชีพเกษตร เป็นกิจกรรมที่ใช้แนวทางในการดำเนินงานตามนโยบายและแผนงานของหน่วยงานต้นสังกัด และใช้งบประมาณปกติ  ซึ่งได้ดำเนินการไปแล้วในลักษณะของการดำเนินกิจกรรมทั่ว ๆ  ไปของอำเภอสระโบสถ์  ไม่มุ่งเฉพาะพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง

                  ผลจากการพัฒนาแหล่งน้ำจากโครงการฯ ได้ส่งประโยชน์ให้เกษตรกรทั้ง 3 กลุ่ม มีน้ำใช้เพื่อการเกษตรกรรมโดยมีการทำนาและทำไร่เป็นอาชีพหลักและอาชีพรอง ซึ่งมีรายได้สุทธิจากการเพาะปลูก เฉลี่ย 91,850  บาท/ครัวเรือน

ตัวอย่างเกษตรกรที่ทำเกษตรทฤษฎีใหม่ได้สมบูรณ์  (นายเจียม สร้อยพูล) เข้าโครงการฯ

เมื่อปี 2545 ปัจจุบันรอบขอบสระปลูกไม้ผล  ได้แก่  กล้วย มะม่วง เป็นต้น