รายละเอียดองค์ความรู้

องค์ความรู้

โครงการพัฒนาลุ่มน้ำห้วยทอน
จังหวัดอุดรธานี - หนองคาย

 

รัชกาลที่ 9 เสด็จฯ ไปวัดหินหมากเป้ง เมื่อปี 2535

 

         เมื่อวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๕ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินไปทรงนมัสการ พระราชนิโรธรังสีคัมภีรปัญญา
         วิศิษฐ์ (หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี) ณ วัดหินหมากเป้ง ตำบลด่านศรีสุข อำเภอศรีเชียงใหม่ และทรงเยี่ยมราษฎร อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย และมีพระราชดำริ สรุปความว่า ...
         หมู่บ้านดอนขนุน ตำบลด่านศรีสุข และบ้านวังน้ำหมอก ตำบลพระพุทธบาท อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย และหมู่บ้านอื่น ๆ ที่ตั้งอยู่ใกล้ป่าต้นน้ำลำน้ำทอน สมควรที่จะพัฒนาหมู่บ้าน พัฒนาอาชีพของราษฎรในหมู่บ้านให้มั่นคง เพื่อป้องกันไม่ให้ราษฎรเข้าไปบุกรุกทำลายป่าต้นน้ำ

 

อ่างเก็บน้ำห้วยทอน
       

        ต่อมา มีพระราชดำริ ในการพัฒนาแหล่งน้ำในบริเวณดังกล่าวเพิ่มเติม สรุปความว่า
       ควรพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างอ่างเก็บน้ำต่าง ๆ ตามโครงการพัฒนาลุ่มน้ำทอน เพื่อจัดหาแหล่งน้ำ ช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกจำนวนหลายหมู่บ้าน ของอำเภอศรีเชียงใหม่ อำเภอสังคม จังหวัดหนองคาย และอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ซึ่งพื้นที่ตำบลคำด้วง อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี เป็นเขตป่าสงวนแห่งชาติป่านายูง - ป่าน้ำโสม เป็นพื้นที่ต้นน้ำของลำน้ำทอน ที่มีปัญหาการชะล้างพังทลายของดินสูง และดินขาดความอุดมสมบูรณ์เป็นเวลานานมาต่อเนื่อง สภาพภูมิประเทศเป็นภูเขา และหินเขาสลับกันไป มียอดเขาชื่อภูยาอู่ สูงประมาณ ๕๘๘ เมตรจากระดับน้ำทะเล ซึ่งมีจำนวนพื้นที่โครงการ ๗๖,๒๕๐ ไร่ เป็นแหล่งกำเนิดของลำห้วยหลายสาย ได้แก่ ลำห้วยตะคลองใหญ่ ห้วยน้ำม้า ห้วยเตาไห ห้วยถ้ำช้าง ห้วยโคกหมอก ห้วยตาดโตน ห้วยทราย และน้ำตกยูงทอง

 

ฝายทดน้ำห้วยทอน

       หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ร่วมกันดำเนินการสนองพระราชดำริ ดังนี้
    กรมชลประทาน ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยทอนตอนบน ที่บ้านบางกอกน้อย ตำบลด่านศรีสุข อำเภอโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย ความจุ ๗.๘ ล้านลูกบาศก์เมตร และระบบส่งน้ำด้วยท่อ ก่อสร้างเมื่อปี ๒๕๓๖ แล้วเสร็จเมื่อปี ๒๕๔๘ ได้รับประโยชน์ ๓ หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านบางกอกน้อย บ้านน้ำทอน และบ้านดอนกลาง อำเภอโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย พื้นที่ชลประทาน ๒,๘๐๐ ไร่ เป็นแหล่งน้ำช่วยเหลือการเพาะปลูก อุปโภคบริโภคได้ตลอดปี รวมทั้งป้องกันอุทกภัยจากลำน้ำห้วยทอนล้นตลิ่งในช่วงฤดูฝน และฝายทดน้ำห้วยทอน (ตอนล่าง) ที่บ้านสาวแล ตำบลโพธิ์ตาก อำเภอโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย พร้อมระบบคลองส่งน้ำ ๕ สาย และขุดสระน้ำประจำไร่นา ขนาด ๕,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร จำนวน ๓๔ สระ เริ่มก่อสร้างเมื่อปี ๒๕๓๙ แล้วเสร็จเมื่อปี ๒๕๔๒ สามารถส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกประมาณ ๖,๐๐๐ ไร่ และทดน้ำไว้เพื่อการอุปโภคบริโภค และการเกษตรกรมอุทยานแห่งชาติฯ ดำเนินการป้องกันรักษาป่าต้นน้ำ เมื่อปี ๒๕๓๗ โดยบำรุงรักษาสวนป่าเดิม บำรุงป่าไม้ใช้สอย จัดทำสวนสาธิตและวิจัย ทำแนวกันไฟ ฝายต้นน้ำ ในพื้นที่ป่าต้นน้ำในเขตอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี และพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าพรานพร้าว ป่าแก้งไก่ ตำบลพระพุทธบาท และตำบลด่านศรีสุข อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย พื้นที่โครงการ ๓๖,๒๕๐ ไร่ นอกจากนี้ ดำเนินการจัดที่ดินทำกิน ที่อยู่อาศัย และส่งเสริมอาชีพแก่ราษฎรตามระบบเกษตรป่าไม้

 

 

ระบบส่งน้ำ 5 สาย

        กรมพัฒนาที่ดิน สำรวจพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยทอน พบว่า ลักษณะดินเป็นดินร่วนปนทรายมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ การใช้ประโยชน์พื้นที่ได้แก่ ปลูกยางพารา มันสำปะหลัง ทำนา เป็นต้น และได้ดำเนินการป้องกันการชะล้างพังทลายของหน้าดิน ปรับปรุงบำรุงดินเพื่อเพิ่มผลผลิต ส่งเสริมพัฒนาอาชีพ ลดต้นทุนการผลิตโดยใช้ผลิตภัณฑ์จุลินทรีย์ ช่วยให้ราษฎรลดค่าใช้จ่ายจากปุ๋ยเคมี และมีรายได้เพิ่มขึ้น

 

ระบบส่งน้ำ 5 สาย

 

 

กิจกรรมรักษาป่าต้นน้ำ

แผนที่โครงการ

 

 

---

กลุ่มนโยบายพิเศษ
                                                                                                                          ๓๐  เมษายน  ๒๕๖๔