รายละเอียดองค์ความรู้
"โครงการพัฒนาลุ่มน้ำก่ำ"
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชดำริ เมื่อวันที่ ๒๓ พฤศจิกายน ๒๕๓๕ ให้พิจารณาวางโครงการพัฒนาลุ่มน้ำก่ำ จังหวัดสกลนคร - นครพนม เพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของราษฎรบริเวณสองฝั่งของลำน้ำก่ำที่ประสบปัญหาน้ำท่วมในช่วงฤดูฝนและขาดแคลนน้ำทำการเกษตรในช่วงฤดูแล้ง
เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๔๒ มีพระราชดำริเพิ่มเติมให้พิจารณาก่อสร้างประตูระบายน้ำเล็กๆ โดยลดขนาดความสูงของประตูระบายน้ำลงมา แล้วเจรจากับราษฎรที่ครอบครองพื้นที่ที่ถูกน้ำท่วม และให้เก็บกักน้ำ ในร่องน้ำแล้วให้ราษฎรสูบน้ำไปใช้
ที่สำคัญได้พระราชทาน “ภาพยึกยือพระราชทาน” ซึ่งทรงวาดบนเครื่องบินพระที่นั่งเพื่อแสดงภาพรวม ของโครงการประกอบแนวพระราชดำริ ประกอบด้วย
ส่วนหัว หมายถึง หนองหาน ต้นกำเนิดของลำน้ำก่ำ
ส่วนกระดูกสันหลัง หรือลำตัว หมายถึง ลำน้ำก่ำ
ข้อที่เป็นปล้องๆ หมายถึง อาคารบังคับน้ำที่จะสร้างขึ้นตลอดลำน้ำก่ำ
ขอบลำตัว หมายถึง คลองระบายน้ำที่คู่ขนานไปกับลำน้ำก่ำ
หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้ร่วมกันสนองพระราชดำริ โดยก่อสร้างโครงการ ดังนี้
๑. ประตูระบายน้ำบ้านตับเต่า อ.ปลาปาก จ.นครพนม สร้างเมื่อปี ๒๕๔๖ แล้วเสร็จปี ๒๕๔๘
๒. ประตูระบายน้ำบ้านนาบัว อ.เรณูนคร จ.นครพนม สร้างเมื่อปี ๒๕๔๘ แล้วเสร็จปี ๒๕๕๑
๓. ประตูระบายน้ำก่ำตอนล่าง อ.ธาตุพนม จ.นครพนม สร้างเมื่อปี ๒๕๔๙ แล้วเสร็จปี ๒๕๕๑
๔. ประตูระบายน้ำในลำน้ำสาขา ได้แก่ บ้านหนองบึง บ้านนาขาม บ้านนาคู่ บ้านห้วยแคน ความจุรวม ๓๔ ล้านลูกบาศก์เมตร พื้นที่รับประโยชน์ ประมาณ ๑๒๖,๐๐๐ ไร่
บ้านหนองบึง
บ้านนาขาม
บ้านนาคู่
บ้านห้วยแคน
๕. พัฒนาหนองบึงขนาดใหญ่ ๑๕ แห่ง ตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ เพื่อเป็นแก้มลิงเก็บกักน้ำในช่วงฤดูฝน สำรองน้ำ ไว้ใช้ในช่วงฤดูแล้ง พื้นที่สองฝั่งลำน้ำก่ำตั้งแต่พื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร จนถึง อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม ปริมาณเก็บกักน้ำรวม ๑๕.๒๖ ล้านลูกบาศก์เมตร
๖. ก่อสร้างสถานีสูบน้ำด้วยไฟฟ้าพร้อมระบบส่งน้ำ จำนวน ๒๘ แห่ง ตั้งแต่ปี ๒๕๓๙ มีน้ำต้นทุนจากประตูระบายน้ำ สามารถส่งน้ำให้พื้นที่การเกษตรประมาณ ๕๐,๓๕๓ ไร่
ประโยชน์ของโครงการในภาพรวม ราษฎรสองฝั่งลำน้ำก่ำ ประมาณ ๑,๘๗๐ ครัวเรือน มีน้ำใช้เพื่อ การอุปโภคบริโภคและการเกษตรในพื้นที่ประมาณ ๖๐,๐๐๐ ไร่ สามารถบรรเทาปัญหาน้ำท่วมในฤดูฝน และ ขาดแคลนน้ำในช่วงฤดูแล้ง ปลูกข้าวได้ผลผลิตประมาณ ๔๐ - ๕๐ ถัง/ไร่ และในฤดูแล้งสามารถปลูกข้าวโพด เลี้ยงสัตว์ มะเขือเทศและพืชไร่ต่างๆ ทำให้มีรายได้ตลอดปี และมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น
เมื่อวันที่ ๗ กรกฎาคม ๒๕๕๕ เสด็จทางชลมารค โดยเรือพระที่นั่งอังสนาไปทรงประกอบพิธีเปิดโครงการชลประทาน ๕ แห่ง ณ กรมชลประทาน สามเสน โดยหนึ่งในโครงการนั้นคือโครงการประตูระบายน้ำก่ำตอนล่าง ซึ่งพระทานชื่อว่า “ธรณิศนฤมิต”
กลุ่มนโยบายพิเศษ
๒๕ ธันวาคม ๒๕๖๓
