รายละเอียดองค์ความรู้
โครงการลุ่มน้ำสาขาแม่น้ำปิง
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงทราบถึงปัญหาความเดือดร้อนของราษฎรในพื้นที่ตำบลแม่สอย อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีความเป็นอยู่ยากลำบากเนื่องจากสภาพอากาศแห้งแล้ง ขาดแคลนน้ำ ดินมีคุณภาพต่ำ และมีปัญหาเรื่องที่ดินทำกิน
 |
 |
 |
 |
 |
 |
ร.๙ เสด็จฯ ไปทอดพระเนตรโครงการและทรงเยี่ยมราษฎร
เมื่อวันที่ ๑๐ มกราคม ๒๕๒๗ เสด็จฯ ไปทอดพระเนตรอ่างเก็บน้ำแม่เรียง อำเภอสบปราบ จังหวัดลำปาง มีพระราชดำริ ให้พิจารณาวางโครงการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำและระบบชลประทานตามลำน้ำสาขาต่างๆ ของแม่น้ำปิง ในเขตอำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ และอำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน เพื่อจัดหาน้ำให้ราษฎรใช้ในการเพาะปลูก พัฒนาด้านปศุสัตว์ การประมง การเกษตร อุตสาหกรรม และจัดสรรพื้นที่ทำกินให้ราษฎร สำหรับพื้นที่ต้นน้ำลำธารเหนืออ่างเก็บน้ำต่างๆ ให้พัฒนาเป็นป่าไม้ที่สมบูรณ์ และอนุรักษ์ไว้เป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธารต่อไป
ในระยะแรก กองทัพภาคที่ ๓ เป็นหน่วยงานประสานการดำเนินงานโครงการ โดยวางโครงการสร้างอ่างเก็บน้ำ ๑๓ แห่ง จัดสรรที่ทำกินให้ราษฎรประมาณ ๔๐,๐๐๐ ไร่ พื้นที่การเกษตรประมาณ ๖๖,๐๐๐ ไร่ พื้นที่ฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธารประมาณ ๑๐๔,๐๐๐ ไร่
เมื่อวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๘ เสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมราษฎรตำบลแม่สอย อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ มีพระราชดำริเกี่ยวกับแนวเขตดำเนินงานโครงการ สรุปดังนี้
เขต ๑ พื้นที่ตอนบน กำหนดเป็นต้นน้ำลำธารอย่างเคร่งครัด ให้พิจารณาก่อสร้างอ่างเก็บน้ำปิดกั้นลำห้วยสาขา เพื่อจัดหาน้ำให้พื้นที่เพาะปลูกของราษฎร ในเขตหมู่บ้านตามแนวเชิงเขา บริเวณใดที่เป็นป่าเสื่อมโทรมให้เร่งรัดการปลูกป่า
เขต ๒ พื้นที่ตอนกลาง บริเวณตามแนวเชิงเขา เป็นพื้นที่พัฒนายกระดับความเป็นอยู่ของหมู่บ้านต่างๆ ให้ดีขึ้น ชุมชนดังกล่าวมีโครงสร้างสังคมแบบดั้งเดิมมีความใกล้ชิดช่วยเหลือจุนเจือกันเป็นอย่างดี มีรากฐานการจัดการของตนเอง จึงควรพัฒนาด้วยความระมัดระวัง ให้พยายามรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิมให้คงไว้ให้มากที่สุด และต้องพยายามทำให้ราษฎรรักและหวงแหนพื้นที่และรักษาป่า
เขต ๓ พื้นที่ตอนล่าง เป็นพื้นที่ที่ได้รับประโยชน์จากระบบชลประทานควรพิจารณาจัดสรรที่ดินทำกินเป็นลักษณะสัมปทานรูปแบบพิเศษ ให้เช่าพื้นที่คล้ายการดำเนินงานในรูปแบบนิคม โดยมอบให้จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดลำพูน และกองทัพภาคที่ ๓ ร่วมกันรับผิดชอบ
สภาพพื้นที่โครงการในระยะแรก
 |
 |
การจัดที่ดินทำกิน
การพัฒนาแหล่งน้ำ
การปลูกพืช
สภาพป่าต้นน้ำลำธารในปัจจุบัน
เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๖ มีพระราชดำริ ณ พระตำหนักภูพิงคราชนิเวศน์ สรุปว่า ควรพิจารณานำแนวทางการจัดหาน้ำตามรูปแบบโครงการพัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝน บริเวณวัดมงคลชัยพัฒนา จังหวัดสระบุรี มาใช้กับโครงการลุ่มน้ำสาขาแม่น้ำปิง เพื่อปรับปรุงพื้นที่ให้สามารถทำการเกษตรได้อย่างสมบูรณ์ โดยพื้นที่เหนืออ่างเก็บน้ำ ให้ขุดร่องห้วยแล้วปิดกั้นให้เก็บน้ำเป็นช่วงๆ หรือขุดสระเก็บน้ำ ในบริเวณที่มีที่รับน้ำไหลลงสระ ควรปลูกป่าเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นและชะลอกระแสน้ำ โดยพื้นที่ที่ลาดชันมากควรปลูกหญ้าแฝกเพื่อป้องกันการกัดเซาะพังทลายของดินและควรมีการปรับปรุงบำรุงดินควบคู่ไปด้วย
กลุ่มนโยบายพิเศษ
๙ สิงหาคม ๒๕๖๒
